Waarom tweet je een uitspraak van Marc de Hond? Was hij een stoïcijn dan?

Waarschijnlijk heb je wel het laatste interview gelezen met Marc de Hond. De bekende theatermaker, rolstoelsporter, en oud-internetondernemer overleed op 3 juni op 42-jarige leeftijd aan de gevolgen van kanker en aan De Volkskrant gaf hij een aantal weken hiervoor zijn laatste interview.

Voordat je verder leest, zou ik je aanraden het interview terug te lezen. Het is een prachtig, indrukwekkend interview. Intrigerend: zowel aan de rechterkant als aan de linkerkant van het politieke spectrum lees je positieve reacties. Zie bijvoorbeeld de berichtjes onder deze tweet van de interviewer Antoinnette Scheulderman (geretweet door Maurice de Hond, de vader van Marc).

Wat mij trof in het interview waren de hoeveelheid uitspraken van Marc die ik rechtstreeks zou kunnen verbinden de stoïcijnse filosofie. Drie levenslessen springen mijns inziens eruit. De waarde van zelfspot, van de waarde van het in nuchterheid bezien van wat de mens kan overkomen en van de waarde om rationeel met je angsten om te gaan.

1. Zelfspot / Stoïcijnse humor

De meeste hedendaagse auteurs zijn het er wel over eens dat de klassieke stoïcijnen niet zonder humor waren. Of op z’n minst de waarde hiervan inzagen om goed te kunnen leven. Het bekendste voorbeeld is die van Epictetus:

“Ik moet een keer sterven. Moet het nu, dan sterf ik maar meteen. Is het echter later, dan ga ik eerst even lunchen. Het is namelijk tijd om wat te eten.”
(Epictetus, Colleges – Boek 1, hoofdstuk 2)

En ook Seneca wijst op de waarde van humor:

“Je kunt beter lachen om het leven dan er om treuren.”
(Seneca, De tranquillitate animi (De Kalmte van de Geest), XV)

In het interview van Marc lees ik dezelfde humor. Het neigt naar galgenhumor, maar hiermee zou je deze vorm van humor tekortdoen. Het is ook een bepaalde zelfspot. Neem de volgende passage in het interview (afkomstig uit het boek Licht in de Tunnel van Marc):

“Als ik uitgehuild ben, wil ik Remona aan het lachen brengen. Ik draai terug op mijn rug als ze de nieuwe luier heeft neergelegd. Terwijl ik hem vastmaak, vraag ik: ‘Denk je dat ik nu goed in de markt lig?’ Stel je voor dat ik aan dat programma First Dates ga meedoen: ‘Hé Sandra, leuk je te ontmoeten! Ik ben 42, heb terminale kanker, twee doorligplekken, kan alleen op mijn buik of rug liggen, mijn piemel is ontkoppeld, ik draag een luier en zoals je ziet, zit ik ook nog in een rolstoel. Vertel jij ook eens iets over jezelf?’

Of neem zijn knipoog naar zwemmer en ex-kankerpatiënt Maarten van der Weijden:

“‘Vroeger was je een held als je kanker overleefde. Dat is tegenwoordig niet meer zo. Nu moet je eerst óók nog een fucking Elfstedentocht zwemmen.’”

En:

“Er is voor de familie De Hond maar één manier om toch macht te krijgen over de zaken waarop je geen invloed hebt, en dat is door er grappen over te maken.

Ook mooi: een afscheidsfeestje organiseren voor je blaas. ?

Dit sluit mijns inziens prima aan bij de ideeën van Seneca.

2. Het leven komt zoals het komt (en je hebt hier nauwelijks invloed op)

Het maken van grappen is dus een manier om over bepaalde zaken waar je geen invloed op hebt, macht te krijgen. Deze laatste gedachte, dus het idee dat je over bepaalde zaken geen invloed hebt, is ongeveer de kern van het stoïcijnse denken.

Marc is veel overkomen: zijn moeder overleed op vroege leeftijd, een halfbroertje verliezen op zijn negende, tumor in zijn ruggenmerg, blaaskanker, een dwarslaesie door een medische misser, afscheid moeten nemen in tijden van corona, een gezin achterlaten. Het is niet niks.

Maar je merkt in het artikel geen verwijten. Marc:

“Ik vind het allemaal vrij oneerlijk, maar het leven is nou eenmaal oneerlijk Daarom vind ik ook dat mensen moeten ophouden met zeggen dat iemand ‘de strijd tegen kanker heeft verloren’. Dat impliceert dat je iets verkeerd hebt gedaan. Terwijl het zo is: die ziekte doet nou eenmaal met je wat hij wil.”

Ook zijn ideeën over de dood sluiten naadloos aan bij de ideeën van Epictetus: als je dood bent, is het klaar. Over de laatste momenten: “Het komt zoals het komt.

3. Laat negatieve emoties niet je leven bepalen

Het leven pakt soms minder goed uit dan je misschien zou willen. Een klassieke stoïcijn zou om die reden hebben gezegd: dit klopt en daarom kun je beter datgene wat je wilt hierop aanpassen.

Laat je je in ieder geval niet leiden door verdriet of angst.

In het interview met Marc lees ik dit ook. Of om te spreken in de woorden van de opa van Marc: “Wie bang is, krijgt ook klappen“. In het interview merk je aan alles dat Marc heeft willen waken voor emoties waaraan hij ten onder had kunnen gaan. Van emoties als angst en verdriet in vernietigende zin.

Door te accepteren dat dingen soms gaan zoals je gaan, kreeg Marc – zoals hij in het interview stelt – zijn onafhankelijkheid terug. In plaats van keihard te werken om na de medische misser weer te kunnen lopen, accepteerde hij uiteindelijk de rolstoel. In plaats van dit als een afhankelijkheid te zien (van de rolstoel) is dit het juist niet.

Als Marc zegt dat zijn opa geen zin vond hebben om bang te zijn voor iets waarvan je toch niet weet óf het komt, en in welke vorm, dan horen we natuurlijk Epictetus. En als we lezen dat angst ook de dagen verpest waarop er nog niks aan de hand is, dan horen we Seneca:

“We zijn vaker bang dan gewond; we lijden meer aan onze verbeelding dan aan de werkelijkheid.
(Seneca)

Was Marc een stoïcijn?

In het interview lees ik dus verschillende ideeën die je kunt terugvinden in het stoïcisme. Dit maakt van Marc natuurlijk nog geen stoïcijn. Of van zijn broer Brian die hem soms van adviezen voorzag. Sterker nog, eerder heb ik al geschreven dat het sowieso wat lastig is om van iemand te zeggen dat “hij of zij stoïcijn is”. Het lijkt me het beste om te zeggen dat Marc bepaalde ideeën had die passen binnen het (modern) stoïcisme.

Daarnaast passen andere uitspraken daarentegen weer minder goed bij het stoïcisme. Of vragen om meer kennis van wat zijn ideeën waren. Neem de volgende uitspraak:

“Als je echt intens wilt genieten van alles wat je hebt, laat dan een man in een witte jas je streng vertellen dat er een kans is dat je het allemaal kwijt zult raken.’”

Enerzijds is dit een stoïcijnse uitspraak (het meest negatieve inzetten om te ervaren waar het leven werkelijk omgaat). Maar anderzijds past het zoeken naar genot weer beter bij een meer hedonistische vorm van leven (in traditionele zin zoals bedoeld door Epicerus). Binnen het stoïcisme staat een leven vol genot immers niet voorop.

Maar waarom een uitspraak van Marc tweeten dan?

Hier heb ik inderdaad lang over nagedacht. In hoeverre doe ik er goed aan om een uitspraak uit het interview te tweeten? Aan de inhoud ligt het niet: meerdere uitspraken zouden passen.

Het kan echter ten onrechte de indruk wekken dat Marc stoïcijn was. Of dat ik zijn overlijden wil toe-eigenen voor stoïcijns gewin. Dat zou niet juist zijn. Dat andere sites wel op deze manier het interview in De Volkskrant in mijn ogen misbruiken, rechtvaardigt dit natuurlijk niet (ik ga geen linkje geven, maar RTL doet dit bijvoorbeeld).

Toch ga ik hem wel citeren. Mijn vermoeden is – en dat is meteen een lastige – dat hij dit prima had gevonden. Door zijn naam te noemen, zullen anderen weer even in aanraking komen met zijn denken. Iets wat ik wel vind passen bij zijn idee van zelf-marketing.

Zal dit de verkoop van zijn nieuwe boek Licht in de tunnel ten goede komen? Dat valt te betwijfelen; één tweetje mag natuurlijk geen naam hebben. Maar iedere aandacht – waarbij in tijden van social media het gesprek van gisteren al bijna jaren geleden lijkt te zijn – lijkt me hier prima. En om hiervoor nu nabestaanden te benaderen (bijvoorbeeld zijn vader Maurice of zijn vrouw) lijkt me niet echt wenselijk. Met bovenstaande toelichting hoop ik daarnaast enige context te hebben gegeven.

Het wordt:

“Het heeft geen zin om bang te zijn voor iets waarvan je toch niet weet óf het komt, en in welke vorm. Angst verpest namelijk ook de dagen waarop er nog niks aan de hand is.”

Ed.

PS. Het nieuwe boek van Marc is onder andere (binnenkort) te koop bij Bol.com (en wees gerust: dit is geen affiliate).