Vraag
Op dit moment is de overheid bezig met het ontwikkelen van apps om het coronavirus te bestrijden / te volgen. De vraag is natuurlijk: zou je een dergelijke app installeren? In de media zie ik allerlei meningen hierover. Maar wat zou een stoïcijn doen?
Antwoord
Deze week zag je inderdaad meerdere enquêtes langskomen met de vraag of je de corona-app zou installeren (zie hier voor meer info over de app). Eigenlijk gaat het om drie apps maar de app die burgers zouden kunnen / moeten installeren haalde vooral het nieuws). Ergens zijn dergelijke enquêtes ook wel te begrijpen. Het is niet ondenkbaar dat met dergelijke apps een inbreuk op onze privacy gemaakt moet worden, dus het is makkelijk om de kwestie in de media te framen als een inzichtelijk dilemma: kies je voor gezondheid of kies je voor privacy? Maar dit is natuurlijk eerder een vals dilemma.
Wijsheid I
“Als iemand me kan tegenspreken – mij kan laten zien dat ik een fout maak of de dingen vanuit het verkeerde perspectief bekijk – dan verander ik zonder probleem. Het is de waarheid waar ik achteraan zit, en de waarheid heeft nog nooit iemand kwaad gedaan.”
(Marcus Aurelius)
Voor de stoïcijn is deugdzaamheid en geluk gebaseerd op verstand en de rede, en hiermee ook op kennis. Zo benoemden de klassieke stoïcijnen reeds het belang van kennis van natuurkunde en de logica. Deze vakgebieden – al hadden die wel deels een andere inhoud dan je nu ziet – werden echter niet om zichzelf gewaardeerd, maar werden onderzocht omdat ze je helpen de vraag te beantwoorden hoe je moreel moet handelen. In stoïcijnse zin natuurlijk. Met andere woorden: hoe je een deugdelijk leven kunt hebben. Hoe je kunt excelleren in als mens. Daarvoor is kennis van belang.
Met dit in gedachten zal een moderne stoïcijn zich – zo denk ik – niet snel uitspreken in hoeverre hij of zij een dergelijke app in het algemeen zou installeren. Praktische wijsheid – een van de vier kardinale deugden die binnen het stoïcisme voorop staat – maakt dat een stoïcijn namelijk terughoudend zal zijn om nu al iets te vinden.
Het is namelijk maar afhankelijk van hoe de app eruit gaat zien van wat je ervan kunt vinden. Arjen Lubach liet dit op sterke wijze goed zien in deze uitzending:
Uit de uitzending:
- Meneer wilt u een corona-app?
- Ja tuurlijk, top idee.
- En als de overheid u dan kan volgen?
- Nee, zeker niet, nee, no way.
- Maar als het anoniem kan?
- Ja, dan wel, ja.
- En als het verplicht wordt?
- Nee, zeker niet. Hallo zeg.
- Maar dan kunnen me misschien wel de maatregelen versoepelen.
- Nou, dan juist wel, ja, ook voor de economie.
Het punt van Lubach is je hopelijk wel duidelijk. Er zijn domweg nog te veel vragen onbeantwoord, wil je een goed oordeel kunnen vellen over deze app.
Dit zou voor een moderne stoïcijn een belangrijke reden – naast andere redenen – zijn om geen uitspraken te doen over de app. Weloverwogen handelen op basis van relevante informatie is een belangrijk uitgangspunt voor veel moderne stoïcijnen. En op basis van de informatie die we nu hebben, kunnen we dat nog niet. In hoeverre deze app zal leiden tot meer levensvreugde is nog niet vast te stellen.
Wijsheid II
Maar stel het is wel duidelijk wat de corina-app is, dan nog is het maar de vraag of je de app zou moeten installeren. Dit verschilt per situatie. Het is afhankelijk van de omstandigheden, van je eigen beoordeling van wat deugdzaam zou zijn om te doen of niet te doen (en je intentie bij het installeren van de app), en waar je staat gezien je eigen karakter en situatie.
Zo kan ik me indenken dat een privacyprofessional (bijvoorbeeld een privacy-officer of een security-consultant) een andere grens trekt dan een niet-privacy-professional. Al is dit natuurlijk wel wat kort door de bocht, omdat veel meer factoren zullen meespelen. Het zou met name interessant zijn om te zien hoe dergelijke professionals zelf zouden handelen (at ze vinden is vaak wel helder). Om ze mee te kunnen nemen als voorbeeld in je eigen afweging. Hoe zouden belangrijke privacy-experts handelen gezien wat zij een goed leven vinden? En hoe zouden mensen die voor onze vrijheden opkomen gaan handelen als de app verplicht zou worden?
Maar hoe je ook handelt, denk niet te gemakzuchtig over deze keuze.
“Je kent jezelf het beste, je weet zelf het best wat je waard bent, en je kent zelf dus ook het beste de prijs waarvoor je jezelf wilt verkopen. Ieder mens stelt zijn eigen prijs vast.”
(Epictetus, Colleges – Boek 1, Hoofdstuk 2)
Zou je de app moeten installeren? Nog geen idee. Zou je een enquête hierover moeten invullen? Gezien het gebrek aan informatie en het beroep dat wordt gedaan op basale behoeftes, zou ik terughoudend zijn (maar ik ken je situatie natuurlijk niet). Ook omdat ik vermoed dat je – qua karakterontwikkeling – deze twee niet helemaal los kunt zien van elkaar. Natuurlijk zou je kunnen zeggen dat het invullen van een enquête over een app iets anders is dan het uiteindelijk installeren van de app. Maar ik vermoed dat je deze twee niet helemaal los kunt zien van elkaar. Dat het gemak om een enquête in te vullen samen gaat met het gedachteloos installeren van de app. Omdat ze beide een basale behoefte raken.
Niet onbelangrijk: dit zou volgens mij een reden voor een politicus moeten zijn, om juist niet te luisteren naar dergelijke enquêtes. Iets wat wel doorklinkt in de woorden van premier Rutte (zie uitzending Lubach). Omdat je hiermee een systeem in stand houdt, waarbij bij burgers vooral hun snelle denken wordt aangesproken. Gericht op hun basale behoeftes / emoties. Terwijl je misschien liever wilt zien dat je burgers zich niet hierdoor laten leiden? En zich hier niet naar vormen?
Als die enquêtes niet waren ingevuld, dan was in ieder geval voorkomen dat we weinig zeggende berichtgeving over de app hadden gekregen. Vergelijk bijvoorbeeld de berichtgeving van De Limburger (“Bijna helft Nederlanders voorstander van corona-app“), het Algemeen Dagblad (“Uitslag enquête: twee derde wil graag corona-app, óók als die privacy beperkt“) en EenVandaag (“Privacy opgeven voor corona-app is prima, maar liever niet verplicht“). Maar dat terzijde.
PS. Experts raden blogschrijvers aan om een artikel altijd te eindigen met een concrete call-to-action. Bijvoorbeeld met een vraag: “Wat zou jij doen: de app installeren of niet?“. Het mag duidelijk zijn waarom ik dit niet doe. Als je echter ideeën hebt hoe een stoïcijn tegen deze situatie aan zou moeten kijken, dan lees ik het graag.